ĐỆ TỬ QUY GIẢNG GIẢI

CON ĐƯỜNG ĐẠT ĐẾN NHÂN SINH HẠNH PHÚC

TẬP 14

Phần trước chúng ta đã nhắc đến, muốn khuyên can người khác phải có điều kiện tiên quyết, đó là trước tiên nhất định phải giành được sự tin tưởng của đối phương. Nếu như không đủ tin tưởng, có thể lúc bạn khuyên họ, họ sẽ hiểu lầm là bạn thấy họ chướng mắt hoặc là bạn đang phỉ báng họ. Cho nên, trước tiên phải có được sự tin tưởng.

Làm thế nào có thể có được sự tin tưởng của người thân, bạn bè? Sự tin tưởng này tuyệt đối không phải tự nhiên có, mà cần phải thông qua sự quan tâm và cho đi một cách thật lòng của chúng ta mới có thể xây dựng được niềm tin. Cũng có một số bạn rất nhiệt tình hay thích giúp đỡ người khác, nhưng rất nhiều người nhìn thấy họ liền nhanh chóng bỏ chạy, cảm thấy họ rất phiền phức, rất lắm chuyện, còn nói với họ: “Làm ơn đi! Anh đừng quan tâm đến tôi nữa!”. Có người như vậy không? Có. Cố gắng giúp người ta mà lại khiến người ta ghét bỏ. Có người như vậy. Đây là bởi vì sự quan tâm và cho đi của họ không nhằm vào nhu cầu của người khác. Vì vậy, trước tiên chúng ta phải khéo quan sát nhu cầu của người khác, sau đó mới bỏ công sức thì tự nhiên sẽ có được sự tin tưởng. Khi thời cơ thích hợp, tự nhiên họ sẽ có thể tiếp nhận lời nói của chúng ta.

Ví dụ trong quan hệ cha con, người cha có thể có rất nhiều con, nhưng ông đặc biệt tin tưởng lời của một người con nào đó thì có lẽ do người con này khiến ông yên tâm nhất, hiếu thảo với ông nhất, cho nên đã giành được sự tín nhiệm của ông. Bởi vì khi cha cần, người con này đều hết lòng hết sức làm tròn bổn phận người làm con.

Trong quan hệ vua tôi, cấp trên cần nhất là gì vậy? Cần nhất là chúng ta giúp họ gánh vác một số công việc. Chúng ta có thể âm thầm làm, vả lại mỗi lần làm đều có thể khiến họ yên tâm. Cho nên, nhằm vào nhu cầu của họ mà bỏ công sức thì họ sẽ rất tin tưởng chúng ta.

Trong quan hệ vợ chồng cũng vậy. Ví dụ nói, người vợ ở nhà dọn dẹp nhà cửa tươm tất, hơn nữa lại giáo dục con cái tốt khiến cho người chồng không có gì phải lo nghĩ, thì tự nhiên người chồng sẽ rất tín nhiệm vợ, lời người vợ nói ra tự nhiên sẽ có trọng lượng.

Nàng dâu về nhà chồng, khi nào mới có thể đưa ra lời khuyên can chồng và những người thân trong gia đình chồng? Có được phép ngày đầu tiên về nhà chồng là bắt đầu nói chỗ này không được, chỗ kia cũng không được không? Có được phép như vậy không? Nếu như vừa về nhà chồng liền chỉ trỏ: “Chỗ này phải cải thiện, chỗ kia phải cải thiện”, thì sẽ xảy ra hậu quả gì? Nhất định sẽ khiến người trong nhà chồng ghét bỏ, bởi vì vừa mới về nhà chồng nên chưa xây dựng được niềm tin sâu dày. Vì vậy, chúng ta phải thuận theo tình người, phải khéo nhận biết cảm nhận của người khác.

Chú Lư đã từng nói với tôi, khi đến một hoàn cảnh mới nhất định phải quan sát thật nhiều. Quan sát gì vậy? Quan sát nhu cầu của người khác để ra sức giúp đỡ. Nghe nhiều để biết được nhu cầu của người khác. Có khi cũng có thể nghe được một số điều kiêng kỵ mà người khác không muốn nhắc đến thì chúng ta trước tiên phải tránh xa. Phải nghe thấy nhu cầu, nghe thấy điều kiêng kỵ. Phải xem nhiều, nghe nhiều, bớt nói, bớt đưa ra ý kiến.

Chúng ta đến một công ty mới có phải cũng nên xem nhiều, nghe nhiều, ít nói không? Khi chúng ta làm nhiều hơn, nói ít lại, thì người quản lý, cấp trên sẽ rất tin tưởng chúng ta, đến lúc đó họ sẽ rất xem trọng ý kiến của chúng ta. Cho nên đạo lý đều thông nhau, đều thích hợp.

Chúng ta làm dâu cũng phải quan sát lúc nào cần phải diễn vai nào. Việc lĩnh hội này tôi học được từ chính bản thân của mẹ tôi. Lúc mẹ tôi được gả về nhà chồng, cô và chú của tôi đều vẫn còn đang đi học. Khi mẹ muốn kết hôn với cha tôi thì ông ngoại tôi cực lực phản đối. Ông ngoại cũng rất lợi hại, ông bắt đầu phân tích: “Con thấy chồng con là con trai trưởng, em trai, em gái của chồng con vẫn còn đang đi học. Hơn nữa, bố chồng con lại là ngư dân nên thu nhập không ổn định, nên con về đó nhất định rất vất vả”. Mẹ tôi nói: “Con vẫn muốn kết hôn với anh ấy”. Vì sao vậy? Bởi vì mẹ cảm thấy cha tôi rất hiếu thảo. Người hiếu thảo mới có tình nghĩa, mới có đạo nghĩa. Mẹ tôi nhìn thấy rất nhiều người có tiền của nhưng đều không muốn kết hôn với họ, chỉ muốn kết hôn với một anh chàng nghèo khổ. Cuối cùng là kết hôn với cha tôi, và quả thật mẹ tôi rất vất vả. Sau khi kết hôn, tiền lương dạy học của mẹ đều chi tiêu vào việc nhà, lại còn phải trả chi phí cho cô và chú tôi đi học.

Quý vị bằng hữu! Nếu như là con gái của mình thì quý vị có cho kết hôn không? Phải biết quan sát, phải nhìn xa, biết được người con hiếu thảo, gia đình có truyền thống đạo hiếu thì sau này nhất định sẽ hưng thịnh. Hơn nữa, người Trung Quốc có câu: “Chịu thiệt thòi là phúc”. Khi quý vị cam chịu phần thiệt thòi thì sẽ có được sự tôn trọng, khâm phục của người khác. Gia đình mẹ tôi cũng được xem là giàu có, khi về nhà chồng lại biết dốc sức hy sinh như vậy, nên chú và cô tôi vô cùng khâm phục mẹ. Các chú của tôi đối xử với mẹ tôi cũng rất tốt. Dần dần tình trạng gia đình được cải thiện, bởi vì người có tâm hiếu thảo nhất định sẽ có trách nhiệm đối với gia đình.

Mẹ tôi về nhà nội tôi hơn hai mươi năm mới bắt đầu mở lời. Khi niềm tin đã đạt đến trình độ nào đó thì lời nói ra sẽ rất có trọng lượng. Cho nên chúng ta phải làm nhiều, nói ít, không nên quá nóng vội. Nóng vội có khi là “dục tốc bất đạt”. Hơn nữa, nếu bình thường không đóng góp ý kiến, khi góp ý liền đưa ra một lúc năm – sáu ý kiến, như vậy là không tốt. Nên thỉnh thoảng đưa ra một ý kiến, tuy họ không làm theo, nhưng việc xảy ra sau đó đều đúng như lời chúng ta đã nói thì sự tin tưởng của họ đối với chúng ta sẽ càng ngày càng cao. Vì vậy, quan hệ cha con, quan hệ vua tôi, quan hệ vợ chồng đều cần phải xây dựng dựa trên niềm tin và sự cho đi.

Anh em cũng giống như vậy. Quý vị càng quan tâm anh em thì anh em sẽ càng tin tưởng quý vị.

Sau cùng là bạn bè. Bạn bè không có quan hệ huyết thống, chỉ là trải qua quá trình chung sống với nhau lâu năm. Cái gọi là “lâu ngày mới biết được lòng người”, mới có thể thật sự giành được sự tin tưởng của bạn bè, tiếp đó họ mới coi trọng lời khuyên của chúng ta. Trước đây có rất nhiều bậc Thánh triết đã biểu diễn rất tốt.

Quý vị bằng hữu suy nghĩ xem mình đã từng khuyên người khác mà tỉ lệ thành công hơn 50% xin đưa tay? Không nhiều. Quý vị có thấy người hiện nay rất khó khuyên không? “Cẩu bất giáo, tính nãi thiên” (con người khi còn nhỏ nếu không được dạy thì bản tính vốn thiện ấy khi lớn lên sẽ dần thay đổi theo hoàn cảnh sống). Một là do chúng ta chưa tiếp nhận giáo huấn Thánh Hiền, hơn nữa, hiện nay tâm của chúng ta đều quá nóng vội, nên chưa nắm bắt được thái độ và phương pháp khi khuyên người khác.

Con khuyên cha

Vào thời đầu triều Đường (lúc đó vẫn chưa được xem là sáng lập triều Đường, khoảng giữa thời Tùy Đường), cha của Đường Thái Tông (Lý Thế Dân) là Lý Uyên đem quân đi đánh nam dẹp bắc. Đương nhiên Lý Thế Dân cũng đi theo bên cạnh. Có một lần Lý Uyên quyết định dẫn quân đi theo một con đường. Đường Thái Tông vừa nhìn thấy con đường này liền nghĩ rất có thể sẽ gặp phải địch quân mai phục, toàn quân sẽ bị tiêu diệt, cho nên Lý Thế Dân liền nhất mực khuyên cha không nên đi theo con đường này. Thế nhưng cha của ông không nghe. Kết quả sáng hôm đó khi vừa xuất phát, bỗng nhiên nghe bên ngoài doanh trại có tiếng người than khóc. Lý Uyên rất lấy làm lạ: “Sao lại có tiếng người đàn ông khóc ở ngoài đó?”. Lý Uyên liền bước ra, nhìn thấy Lý Thế Dân ngồi dưới đất khóc lớn. Lý Thế Dân nói: “Thưa cha! Đi như vậy chắc chắn sẽ khiến toàn quân bị tiêu diệt”. Càng nói ông càng khóc to hơn. “Đệ Tử Quy” chúng ta nói: “Dùng khóc khuyên, đánh không giận”. Đường Thái Tông đã biểu diễn được “dùng khóc khuyên” này. Cha ông nhìn thấy như vậy cảm thấy người con này thật hiếm có, kiên trì muốn khuyên can ông. Sau đó người cha thay đổi quyết định, nên quân đội đã không gặp nguy hiểm.

Thưa quý vị bằng hữu! Lòng hiếu thảo của người con đã cứu được một đội quân. Nếu như đội quân này không được cứu, thì lịch sử Trung Quốc sẽ ra sao? Quý vị có cảm thấy đời người thật sự phải rất thận trọng, bởi vì sai một ly là đi một dặm không? Nếu không tin, quý vị hồi tưởng xem, mấy mươi năm nay, nếu như ở một bước ngoặc nào đó quý vị chọn lựa sai lầm thì hiện nay quý vị sẽ không có phúc phần ngồi ở đây nghe giáo huấn của Thánh Hiền mà không phải lo nghĩ gì về gia đình. Cho nên làm người phải luôn luôn thận trọng, phải luôn luôn có lòng biết ơn, bởi vì trong quá trình này cũng có rất nhiều bạn bè, người thân đã cho chúng ta lời nhắc nhở, hướng dẫn, khuyên can rất quan trọng.

Đây là con cái khuyên cha.

Cha khuyên con

Đương nhiên cũng có chuyện cha khuyên con. Phần lớn cha khuyên con là khi con cái đã trưởng thành rồi nên không tiện la mắng, quát tháo. Khi con cái còn nhỏ, chúng ta có thể dùng lời lẽ nghiêm khắc dạy dỗ, nhưng khi con cái lớn rồi thì cần giữ thể diện cho chúng. Chúng ta mắng con cái trước mặt người khác thì chúng có thể không tiếp nhận mà còn oán hận ở trong lòng.

Có một cậu thiếu niên mười sáu tuổi lái xe chở cha mình đến một khu vui chơi và để cha ở đó, hẹn bốn giờ chiều sẽ quay lại đón. Sau đó cậu lái xe đến trạm xăng để đổ xăng. Trên đường đến trạm xăng, cậu cảm thấy thời gian đón cha còn đến mấy tiếng đồng hồ, vì thế cậu nghĩ: “Thôi, đến rạp chiếu phim bên cạnh để xem phim, sau đó mới đến trạm xăng rồi trở về đón cha”. Nhưng khi xem phim thì quên mất thời gian, sực nhớ ra thì đã trễ hẹn hơn một giờ rồi. Cậu nhanh chóng chạy đến trạm xăng, sau đó lái xe về nơi đã hẹn với cha cậu. Trong lòng cậu nghĩ là cha nhất định sẽ mắng cậu, nên cậu liền nghĩ ra lý do nói với cha là xe bị hỏng nên phải đi sửa.

Chúng ta không thể trách cậu ấy, bởi vì cậu chưa có học qua “Đệ Tử Quy”. “Đệ Tử Quy” nói: “Nếu che giấu, lỗi chồng thêm”, “Lỗi vô ý, gọi là sai”. Hiện tại cậu là “lỗi cố ý” thì “gọi là tội”. Cậu cho rằng mình rất thông minh, cho nên vừa gặp cha liền nói: “Cha à! Do xe bị hỏng nên con mới đến trễ như vậy”. Cha cậu nói: “Tại sao con nói dối cha?”. Cậu vẫn cố tình chối cãi. Cậu nói: “Cha à! Con nói thật đó!”. Cha cậu nói tiếp: “Cha đã gọi điện thoại đến trạm xăng đó rồi, họ nói với cha rằng xe của con để suốt ở đó”. Cuối cùng lời nói dối của cậu đã bị lộ tẩy, rất xấu hổ. Cha cậu liền nói tiếp: “Cha rất giận, không phải giận con mà cha giận chính bản thân cha. Cha đã dạy con mười sáu năm trời, thế mà chỉ vì sợ cha trách mắng con lại nói dối cha. Đây là do cha không biết cách dạy con, nên cha cần phải cố gắng kiểm điểm lại chính mình. Vì vậy đoạn đường này con hãy để cha tự mình đi về”.

Chỗ này cách nhà họ mười tám dặm, nhưng một giờ chỉ đi được bốn – năm dặm. Cha của cậu thật sự đã từng bước, từng bước đi bộ về nhà. Người con lái xe đi theo sau cha. Người con này nói: “Đây là quãng đường dằn vặt nhất trong cuộc đời tôi, nhưng cũng là một bài học hay nhất mà tôi học được trong đời này”. Người con này nói là từ lúc đó đến tận bây giờ, anh ấy không bao giờ nói dối nữa. Người cha này dùng đức hạnh của mình, dùng tâm hổ thẹn của mình để đánh thức tâm hổ thẹn của người con. Đây là cha khuyên con. Chúng ta khuyên người khác, ngoài tấm lòng chân thành, tâm thiện, ý tốt ra thì cũng cần phải có phương pháp thật khéo léo.

Bề tôi khuyên vua

Trong quan hệ vua tôi, chúng ta cũng phải khuyên can. Người làm bề tôi có trách nhiệm khuyên can vua của họ. Nhắc đến khuyên can, chúng ta nhất định sẽ nghĩ đến vị đại thần Ngụy Trưng đời nhà Đường. Ngụy Trưng là người mà tôi cảm thấy rất đáng yêu. Khi ông bắt đầu phò tá Đường Thái Tông, ông nói trước khi sự việc xảy ra và nói rất có nghệ thuật. Ông đã nói với Đường Thái Tông: “Thưa Hoàng Thượng! Thần không muốn làm trung thần, thần muốn làm lương thần”. Đường Thái Tông nghe xong cảm thấy rất buồn bực: “Tại sao khanh không làm trung thần mà muốn làm lương thần vậy?”. Ngụy Trưng liền nói: “Bởi vì làm trung thần đều bị chém đầu, còn làm lương thần mới không bị mất mạng”. Đường Thái Tông nghe vậy liền cười lớn. Thật ra Đường Thái Tông là vị vua thông minh, trong lúc cười lớn ông liền nghĩ: “Trung thần đều bị bạo chúa giết hại. Nếu như ta giết ông ấy, thế ta chẳng phải biến thành bạo chúa trong lịch sử sao?”. Cho nên, lời nói này của Ngụy Trưng đã khiến cho tính mạng của ông trước tiên được bảo đảm rồi.

Khi Đường Thái Tông có lỗi lầm, Ngụy Trưng đều khuyên can thẳng thừng không kiêng kỵ. Ông thường hay nhắc nhở Đường Thái Tông là: “Nước có thể đẩy thuyền, nhưng cũng có thể làm lật thuyền”. Nhân dân có thể ủng hộ Ngài, thành tựu sự nghiệp của Ngài, nhưng khi Ngài không yêu quý nhân dân thì họ cũng có thể lật đổ Ngài. Vì vậy, Đường Thái Tông cũng luôn luôn thận trọng trong việc cai trị đất nước.

Có một lần Ngụy Trưng can gián rất kịch liệt, làm Đường Thái Tông rất tức giận. Sau đó Đường Thái Tông đùng đùng nổi giận đi về tẩm cung, vừa đi vừa hét: “Tức chết đi được! Ta nhất định phải giết hắn”. Hoàng Hậu nhìn thấy vua giận dữ, trong lòng Hoàng Hậu nghĩ chỉ có Ngụy Trưng mới làm vua nổi giận như vậy. Hoàng Hậu liền lập tức đi thay đổi xiêm y vô cùng chỉnh tề, rất chuẩn mực, sau đó đến trước mặt Đường Thái Tông quỳ xuống và nói: “Chúc mừng Hoàng Thượng! Chúc mừng Hoàng Thượng!”. Đường Thái Tông vốn đang tức giận, lại thấy Hoàng Hậu có cử chỉ như vậy thì chẳng hiểu vì sao. Sau đó Hoàng Hậu nói: “Tâu Hoàng Thượng, nhất định sẽ có minh chủ xuất hiện. Minh quân thánh chủ xuất hiện thì mới có bề tôi dám nói thẳng không kiêng dè như vậy”. Cuối cùng, Đường Thái Tông vừa nghe xong liền chuyển giận thành vui: “Vậy ta là minh chủ rồi!”. Một người vợ có thể có ảnh hưởng rất lớn đối với chồng. Nếu như vào lúc này Hoàng Hậu lại nói thêm mấy câu gièm pha Ngụy Trưng thì tôi nghĩ “Trinh Quán Chi Trị” có thể sẽ phải sửa lại.

Sự hưng vượng của một gia đình, sự hưng vượng của một triều đại nhất định đều do công sức của rất nhiều người bỏ ra. Rất nhiều người tham gia thì mới có thể làm được. Chúng ta hiểu rõ được điểm này sẽ biết rằng những thành tựu trong cuộc đời nhất định là do công lao của mọi người, nhất định là có nhiều người cùng chí hướng mới có thể thành tựu. Đường Thái Tông không chỉ có Ngụy Trưng mà còn có Hoàng Hậu bên cạnh và nhiều người hiền đức khác nữa phò trợ.

Khi Ngụy Trưng mất, Đường Thái Tông vô cùng đau lòng. Ông nói: “Ta có ba tấm gương”:

• “Lấy đồng làm gương” có thể chỉnh sửa y phục, áo mão, có thể mặc y phục, áo mão chỉnh tề (ngày xưa gương đều làm bằng đồng).
• “Lấy lịch sử làm gương”, dùng lịch sử để quán chiếu việc cầm quyền trị nước của mình có thể biết hưng vong. Họ có thể từ trong lịch sử quán chiếu thấy được làm thế nào mới có thể khiến triều đại hưng thịnh, làm thế nào sẽ khiến triều đại suy bại.
• “Lấy người làm gương”, dùng vị đại thần hiền lương để khuyên can ông, “khả dĩ minh đắc thất”, có thể biết cái được, cái mất trong mọi chính sách của ông để từ đó mà điều chỉnh.

Đường Thái Tông nói ông có ba tấm gương này nhưng hiện nay đã mất đi một tấm, đó là Ngụy Trưng. Từ chỗ này chúng ta cũng có thể thấy, một vị vua hiền minh nhất định là người rất quý trọng, yêu mến nhân tài, họ mới có thể giành được sự tín nhiệm của những đại thần này.

Trị vì đất nước là như vậy, hiện nay quản lý công ty cũng như vậy. Cho nên doanh nghiệp hiện nay rất chú trọng tri thức về quản lý. Thật ra trong “Tứ Thư” của chúng ta có tri thức về quản lý hay không? Có. Hơn nữa đều là tri thức quản lý vô cùng thấu triệt, đều là mấu chốt của vấn đề.

Chín phương pháp quản lý trong “Trung Dung”

Trong “Trung Dung” có nhắc đến: “Phàm vi thiên hạ quốc gia hữu cửu kinh”, có chín phương pháp hay để quản lý thiên hạ.

Thứ nhất là tu thân.

Thứ hai là tôn trọng hiền tài.

Thứ ba là yêu thương người thân.

Cầu tri thức phải chủ động. Chúng tôi chỉ nói ba điều, còn những điều khác quý vị hãy mở sách “Trung Dung” ra xem.

“Thân dân dã, kính đại thần dã, thể quần thần dã, tử thứ dân dã, lai bách công dã, nhu viễn nhân dã, hoài chư hầu dã” (yêu thương người thân, kính trọng đại thần, thấu hiểu bề tôi, thương dân như con, vỗ về công nhân, hòa nhã với người ở xa, bảo bọc chư hầu).

Chín phương pháp này dùng vào thời hiện nay chắc chắn có thể khiến cho công ty của quý vị phát triển mạnh mẽ.

• Phương pháp thứ nhất: “Tu thân”

Mình thật sự có đức hạnh thì mới có thể có được người tốt thật sự cùng làm việc chung với mình. Chỉ cần có người thì không sợ không làm xong việc. Trong “Đại Học” cũng nhắc nhở chúng ta: “Hữu đức thử hữu nhân” (có đức thì mới có được nhân dân). Hiện nay người có tiền cũng chưa chắc tìm ra được nhân tài. Hiện nay giới nhà giàu mới nổi rất nhiều, nhưng họ muốn chiêu mộ người hiền tài có đức cũng chưa chắc có thể chiêu mộ được. Nhưng chỉ cần chúng ta có đức hạnh, gọi là “vật dĩ loại tụ, nhân dĩ quần phân” (dù là người hay vật, đều sẽ vì những tập tính chung nào đó mà quần tụ bên nhau), một cách tự nhiên đức hạnh sẽ chiêu cảm những người có chí lớn đến. Cho nên, căn bản vẫn là ở tu thân.

• Phương pháp thứ hai: “Tôn hiền”

Nghĩa là tôn trọng người hiền tài thì tự nhiên sẽ có nhiều người hiền hơn nữa đến đầu quân. Bởi vì người hiền tài đích thực thì không thể dùng tiền mà mời được họ. Phải dùng cái gì mới có thể thỉnh mời được? Có phải dùng tiền thì mời được Khổng Minh không? “Ba lần đến lều tranh” là vì sao? Tâm chân thành. Còn gì nữa? Tâm cung kính. Chúng ta cung kính đối đãi người hiền đức thì họ sẽ sẵn lòng đi theo. Ngoài tâm chân thành, tâm cung kính ra, còn một điều nữa là phải có tâm vì nhân dân phục vụ, thì mới có thể mời được những người này.

Vừa rồi có nói đến Đường Thái Tông quý trọng Ngụy Trưng như vậy, nên nhất định sẽ có nhiều người trí thức sẵn lòng đến cống hiến sức lực cho ông. Đây là “tôn hiền”.

Nếu như người làm ông chủ ngày nay không tôn trọng người hiền tài, ngược lại còn đố kỵ với những người cấp dưới rất có năng lực làm việc, thậm chí ông chủ còn rất háo sắc, thì cho dù hiện nay đang cực kỳ hưng thịnh nhưng sớm muộn gì cũng sẽ bị suy bại. Vì vậy, một người tôn trọng hiền tài thì có thể “khứ sàm viễn sắc”, bỏ qua lời gièm pha, tránh xa nữ sắc.

• Phương pháp thứ ba: “Yêu thương người thân”

Chữ “thân” này là chỉ cha mẹ của họ, người thân của họ. Làm một người lãnh đạo mà trước tiên thực hiện được hiếu đạo thì nhất định có thể dùng đức để cảm hóa nhân viên của họ, cảm hóa nhân dân của họ.

Ở Trung Quốc có một công ty vốn dĩ đã bị lỗ vốn bảy – tám trăm triệu nhân dân tệ. Rất nhiều công ty lỗ nhiều như vậy đã bị phá sản, nhưng công ty này vẫn kiên trì tiếp tục nỗ lực. Trong quá trình nỗ lực này, nền nếp công ty họ rất tốt. Mỗi khi đến ngày lễ quan trọng thì Chủ tịch Hội đồng Quản trị thường hay dắt con cháu của ông cùng nhau đi viếng thăm mẹ ông. Gia đình này có nề nếp hiếu thảo. Ông cũng rất có tâm huấn luyện cho nhân viên của mình, xem nhân viên như người thân của mình. Ông dùng “Đệ Tử Quy” để huấn luyện nhân viên. Việc dùng “Đệ Tử Quy” huấn luyện nhân viên là rất hiếm có. Thông thường các công ty xí nghiệp đều huấn luyện nhân viên làm thế nào bán được sản phẩm, nhưng ông lại dùng “Đệ Tử Quy” để huấn luyện nhân viên, chứng tỏ ông hy vọng nhân viên ở công ty ông có thể trưởng thành, có thể học được cách làm người, làm việc. Sau này cho dù họ có không tiếp tục làm việc ở công ty nữa, ông cũng cảm thấy không có lỗi với những nhân viên này. Ông có tấm lòng hiếu thảo và quan tâm, bồi dưỡng cho nhân viên dưới quyền như vậy nên hiện nay Công ty ông đã từ chỗ bị lỗ vốn bảy – tám trăm triệu nhân dân tệ trở thành công ty phát triển rất nhanh chóng và rất thành công. Quả thật là những đạo lý mà tổ tiên xưa chúng ta để lại tuyệt đối không bị thay đổi bởi thời gian và không gian. Rất nhiều công ty tại sao không thể duy trì được lâu dài? Bởi vì họ đều không quay trở về thái độ căn bản làm người. Có rất nhiều người bị vấp ngã nhưng vẫn không biết tại sao mình bị vấp ngã.

Đường Thái Tông biết tiếp thu lời can gián của bề tôi, của thần dân đối với ông, chứng tỏ ông tôn trọng người hiền tài. Chúng ta từ lời nói, cử chỉ hành vi của vị Thánh chủ có thể học được tại sao ông có thể thành công như vậy. Khi chúng ta hiểu rồi thì phải làm thế nào? Nghe xong câu chuyện Đường Thái Tông, câu chuyện của Ngụy Trưng thì phải làm sao? Cuộc đời chúng ta, vở kịch này ai là vai chính? Là chính mình. Cho nên trong quá trình chúng ta nghe kể chuyện, ai là Đường Thái Tông? Ta chính là Đường Thái Tông. Phải có thái độ học tập ưu điểm này của ông. Nếu không, sau khi nghe xong Mẫn Tử Khiên vẫn là Mẫn Tử Khiên, Tử Lộ là Tử lộ, thế chẳng phải là uổng công nghe rồi sao?

Có một vị thầy giáo có sự trưởng thành đặc biệt nhanh. Có một hôm thầy nói với một vị thầy giáo khác: “Tôi cảm thấy mỗi câu thầy Thái diễn giảng đều giống như đang mắng tôi vậy”. Xem ra tôi giảng giống như mắng người phải không? Nhưng câu nói này của thầy đã chỉ ra tại sao thầy tiến bộ đặc biệt nhanh như vậy. Bởi vì thầy nhìn thấy mặt tốt thì luôn luôn nhắc nhở mình phải noi theo, nghe thấy mặt không tốt thì lập tức: “Thấy người xấu, tự kiểm điểm”, cảm thấy mỗi câu đều giống như đang nói với ta vậy. Người này gọi là khéo học. Vì vậy, nhiều người nghe giảng cùng một bài nhưng cái học được của mỗi người là khác nhau. Khéo học tập rất quan trọng.

Vào thời Hán Vũ Đế, chính trị và quân sự tương đối hưng thịnh. Nhưng đến cuối đời Hán Vũ Đế đã xảy ra một chuyện rất bất hạnh, gọi là “Loạn Đồng Bóng”, chính là có người vu cáo Thái Tử và Hoàng Hậu. Họ đem những đồ yểm bùa chôn dưới đất để hãm hại người khác, thật ra là muốn vu oan giá họa cho Hoàng Hậu và Hoàng Tử. Cuối cùng Thái Tử cảm thấy tình trạng này không hay, liền khởi binh giết chết những người mê hoặc này, giết chết những kẻ giang hồ thuật sĩ muốn lừa dối hoàng đế này. Do hành động này mà Hán Vũ Đế cho rằng Thái Tử muốn tạo phản, nên bắt giam Thái Tử và người thân của Thái Tử, khiến cho toàn bộ gia tộc triều Hán bị một phen vô cùng hỗn loạn. Cuối cùng, Hán Vũ Đế trong cơn giận tột đỉnh liền hạ lệnh: “Bất luận kẻ nào ở trong ngục đều giết hết”. Đây là giết người thân của mình.

Có một đứa trẻ vừa mới chào đời, là cháu gọi Hán Vũ Đế bằng cụ,  chính là Hán Tuyên Đế sau này. Vào lúc đó có vị đại thần tên là Bỉnh Cát phụ trách sự việc này, là thẩm phán của việc yểm bùa này, nhưng ông không muốn giao Tuyên Đế ra. Hán Vũ Đế đã phái người đến đòi người. Tuy Bỉnh Cát biết Hán Vũ Đế tức giận tột đỉnh, nhưng ông cũng vô cùng kiên cường chính trực trả lời: “Người không có tội thì chúng ta không nên giết họ, càng huống chi người này là người thân của Hoàng Thượng”. Cuối cùng có người bẩm báo lại lời này cho Hán Vũ Đế, Hán Vũ Đế chợt tỉnh ra, mới đại xá cho những người chưa bị giết này. Bỉnh Cát lấy tính mạng của mình để khuyên can. Bởi vì lúc Hoàng Đế đang nổi giận thì rất có thể sẽ bị vạ lây, ngay cả mạng sống của mình cũng không bảo đảm. Ông dám lấy cái chết để khuyên can mới có thể đánh thức được Hán Vũ Đế.

Sau khi Hán Tuyên Đế kế vị, Bỉnh Cát hoàn toàn không nhắc đến chuyện này. Người có học thức trước đây cảm thấy mình làm như vậy, ví dụ nói “hy sinh mình để thành nhân, xả thân vì nghĩa”, tuyệt đối không phải sau này tôi có được lợi ích gì không, mà là có tuân theo giáo huấn của bậc Thánh Hiền hay không, có thể lúc nào cũng vì nhân dân, vì quốc gia và không hổ thẹn với chính lương tâm của mình. Đây là lời khuyên can của bề tôi triều nhà Đường, nhà Hán đối với vua của họ.

Vợ chồng khuyên nhau

Chúng ta thấy, giữa vợ chồng với nhau cũng phải khuyên can. Vừa rồi cũng đã nhắc đến hoàng hậu của Đường Thái Tông đã khuyên can ông rất khéo léo.

Có một cô bạn khuyên chồng mình cai thuốc lá. Cô khuyên chồng cai thuốc như thế nào vậy? Trong lúc chồng cô cùng ăn cơm với một số bạn bè, một người bạn mời chồng cô hút thuốc lá, cô liền cướp lấy điếu thuốc lá. Làm như vậy có thành công hay không? Việc này nhất định sẽ phản tác dụng. Lúc chúng ta khuyên phải xem chủ ý, chứ không phải khống chế là “Anh phải nghe theo lời tôi”, như vậy nhất định phản tác dụng. Chủ ý nhất định phải nghĩ làm sao khiến đối phương được lợi ích. Tiếp đến cần nắm bắt đúng thời cơ. Quý vị cướp như vậy thì anh ấy sẽ bị mất thể diện. Vì vậy phải cân nhắc thái độ, suy xét phương pháp.

Một người khác cũng khuyên chồng bỏ thuốc lá nhưng không khuyên như vậy. Cô nói với chồng là: “Anh à! Anh thấy con chúng ta còn nhỏ và đáng yêu như vậy, sức khỏe của anh mới là chỗ nương tựa của cả đời con”. Không phải chỉ đàn ông nói lời ngon ngọt mới có hiệu quả, mà nữ giới nói cũng có hiệu quả. Người chồng bỗng nhiên sẽ cảm thấy “mình rất quan trọng”. Dùng những lời nói êm dịu như vậy để khuyên chồng cai thuốc. Không chỉ khuyên chồng cai thuốc mà còn chỉ cho chồng cách cai thuốc, nên mua rất nhiều hạt dưa. Cô nói với chồng cô rằng: “Khi nào anh thèm thuốc quá thì hãy cắn hạt dưa”. Đây là chỉ phương pháp cho chồng. Sau khi cắn hạt dưa một thời gian, gặp phải một số hoàn cảnh đưa đẩy đến, lại hút trở lại. Lần thứ nhất không thành công.

Lần thứ hai không tiếc tiền của, đổi qua chocolate, khi nào thèm thuốc thì ăn chocolate. Cuối cùng lần thứ hai cũng duy trì được một thời gian, rất có công hiệu. Bỗng nhiên có một người bạn của chồng đến chơi, vừa ngồi xuống thì người bạn này lập tức rút thuốc lá ra muốn mời chồng cô. Vào lúc này nếu như quý vị là vợ của anh ấy thì làm thế nào đây? Trong tình thế cấp bách, vợ của anh ấy bước đến với thái độ “mặt ta vui, lời ta dịu”, cô liền nói với bạn của chồng: “Xin anh thông cảm, tôi đang giúp anh ấy cai thuốc. Lần thứ nhất mua hạt dưa, được một thời gian rất lâu nhưng vẫn thất bại. Lần này thì mua cho anh ấy rất nhiều chocolate. Tôi đã tốn rất nhiều tiền rồi mà cũng chưa thể cai được, không biết tôi phải tốn bao nhiêu thời gian và tinh thần nữa đây. Thôi anh làm ơn đi, làm ơn đi!”. Nếu như quý vị là bạn của chồng cô ấy thì quý vị có lấy điếu thuốc về không? Dùng lời nói nhã nhặn để khuyên nhủ thì giữ được thể diện cho chồng mình. Quả thật chúng ta ngoài tấm lòng ra, còn phải xử sự cho thấu tình đạt lý, dùng những phương pháp hay để khuyên can. Khi người khác không nghe, chúng ta không được thẹn quá hóa giận. Làm việc theo ý chủ quan của mình thì cuộc sống càng ngày càng hối hận và oán hận. Vì vậy, khuyên can người khác cũng cần chúng ta luôn luôn quan sát và nắm bắt thời cơ, và sử dụng đúng phương pháp.

Vào thời nhà Chu có một vị vua tên là Trịnh Trang Công. Ông có xung đột với em trai của mình. Bởi vì mẹ của ông yêu thương chiều chuộng người em trai của ông hơn, thậm chí còn giúp đỡ em trai ông rất nhiều, khiến em trai ông muốn chống đối lại ông. Cho nên, Trịnh Trang Công vô cùng giận mẹ của mình. Trong lúc giận dữ ông đã nói một câu: “Ta thề không xuống suối vàng thì không bao giờ muốn nhìn thấy mẹ”. Ý là gì vậy? Đời này có chết cũng không muốn thấy mẹ lần nữa. Trịnh Trang Công nói xong câu nói này sẽ cảm thấy như thế nào? Sẽ cảm thấy rất vui sướng sao? Thật ra người thốt ra lời giận dữ thì sau đó đều rất hối hận, bởi vì không thể thu lại được. Hơn nữa, ông lại là vua của một nước, một lời nói ra là “nhất ngôn cửu đỉnh”, nói ra phải giữ lời. Kết quả sau đó ông thật sự không gặp mặt mẹ nữa.

Chúng ta phải nhớ kỹ, giữa người với người, những tình thân này cần cố gắng giữ gìn trân trọng. “Chớ vì hiềm khích nhỏ mà bỏ người chí thân, chớ vì oán mới mà quên ơn cũ”. Không nên vì hiềm khích nhỏ mà từ bỏ người thân nhất của mình, không nên vì xung đột mới mà quên đi ơn đức của mấy mươi năm, làm như vậy sẽ vô cùng tổn hại đến phúc phận của mình. Thật ra làm như vậy là tự hại chính mình, cũng làm tổn thương người khác. Làm người đừng dại dột như vậy! Chúng ta đừng nên làm những việc tổn người lại không lợi cho mình. Thật ra, tổn người thì chắc chắn không lợi cho mình. Đây là chân lý.

Tình trạng của Trịnh Trang Công như vậy, bề tôi của ông tên là Dĩnh Khảo Thúc – một người con hiếu thảo đã nhìn thấy. Quý vị bằng hữu, một người con hiếu thảo nhìn thấy vua của mình đối xử với mẹ như vậy thì họ nghĩ sẽ làm gì? Sẽ khuyên. Bởi vì một người con có hiếu nhất định sẽ cảm nhận được nỗi vất vả của người làm mẹ. Khi mẹ người khác không được con cái họ phụng dưỡng thì trong lòng họ sẽ rất khó chịu. Họ có thể cảm nhận như chính mình phải chịu đựng vậy. Ở trong “Hiếu Kinh” có nhắc đến: “Giáo dĩ hiếu, sở dĩ kính thiên hạ chi vi nhân phụ giả dã”. Một người thật sự có tâm hiếu thảo sẽ tôn kính cha mẹ của mọi người trong toàn thiên hạ. Vả lại tôi nghĩ, vị Dĩnh Khảo Thúc này không chỉ suy nghĩ đến mẹ của Trịnh Trang Công, mà ông còn nghĩ đến ảnh hưởng sâu xa hơn, chính là vua của một nước không hiếu thảo với mẹ sẽ gây nên chuyện nghiêm trọng là dân cả nước sẽ nói: “Vua còn không có hiếu với mẹ, sao bảo tôi phải hiếu”, phong khí của cả nước rất có thể trong bỗng chốc sẽ biến theo chiều hướng xấu. Vì vậy, người làm bề tôi như ông cảm thấy đây là trách nhiệm của mình, nên nhanh chóng khuyên can. Nhưng phải khuyên làm sao để cho Trịnh Trang Công tâm phục khẩu phục.

Một hôm, Dĩnh Khảo Thúc đem lễ vật rất quý giá đến tặng cho Trịnh Trang Công. Theo lễ nghi thời đó, chỉ cần bề tôi tặng lễ vật cho vua thì vua nhất định đáp lễ lại, nhất định sẽ mời ông ăn cơm. Trong bữa ăn, Dĩnh Khảo Thúc ngồi ở chỗ bàn ăn, đem rất nhiều thức ăn ngon để riêng một bên. Trịnh Trang Công càng nhìn càng cảm thấy lạ, liền hỏi: “Trẫm ban thức ăn cho khanh, tại sao khanh không ăn?”. Dĩnh Khảo Thúc liền nói: “Thần từ nhỏ đến lớn, tất cả thức ăn ngon nhất định để cho mẹ ăn trước rồi thần mới ăn. Hơn nữa, mẹ của thần từ trước đến giờ chưa bao giờ ăn được những thức ăn do vua ban, nên thần gói lại mang về, khi nào mẹ thần ăn xong thì thần mới ăn”. Tấm lòng hiếu thảo này của ông khiến Trịnh Trang Công nghe xong rất cảm động, liền nói: “Khanh có mẹ để hiếu thảo, quả nhân hiện nay đã không còn mẹ để hiếu kính nữa”. Vài câu nói như vậy đã đánh thức lòng hiếu thảo của Trịnh Trang Công. Dĩnh Khảo Thúc liền nói: “Thưa bệ hạ! Bệ hạ chắc chắn có thể hiếu kính với mẹ của bệ hạ được, bởi vì thần đã tìm được một nơi. Nơi đó có một sơn động thông xuống dưới đất, địa danh đó có tên là “Hoàng Tuyền” (Suối Vàng). Chỉ cần bệ hạ hẹn gặp mẹ ở nơi đó là bệ hạ có thể đón mẹ về nước, mọi việc đều được viên mãn rồi”. Thế là Trịnh Trang Công liền hẹn gặp mẹ của ông tại “Hoàng Tuyền” này, sau đó dùng nghi lễ rất long trọng để đón tiếp mẹ ông về nước. Chúng ta có thể tưởng tượng, khi mẹ của ông đi trên đường lớn về kinh đô, nhân dân nhìn thấy sẽ hân hoan, cổ vũ. Quý vị xem, lời khuyên can của Dĩnh Khảo Thúc có sức ảnh hưởng rất lớn. Đây là chúng ta nói đến quan hệ vua tôi.

Anh em khuyên nhau

Anh em khuyên bảo lẫn nhau rất khó. Bởi vì tuổi tác của anh em gần bằng nhau, muốn có được sự tôn kính thật sâu, trừ phi đức hạnh của chúng ta khiến họ rất khâm phục, nếu không chúng ta khuyên nửa chừng họ sẽ nói: “Lươn ngắn chê trạch dài, anh cũng như tôi, anh có tư cách gì mà nói tôi?”. Nếu anh em chúng ta nói như vậy, chúng ta phải thế nào? Vào lúc này nên “im lặng là vàng”. Có khi im lặng mạnh như sấm vang. Khi quý vị im lặng, họ càng nói những lời cay nghiệt thì họ sẽ càng cảm thấy có lỗi, bởi vì rốt cuộc là chúng ta khuyên với dụng ý tốt.

Triều Minh có một vị có học thức tên là Trần Thế Ân. Em trai của ông là kẻ du thủ du thực, thường thường nửa đêm mới về đến nhà. Anh trai của Trần Thế Ân thấy vậy rất giận dữ, mỗi lần nhìn thấy người em là mắng chửi, thậm chí còn xử phạt người em. Em của ông ta đã lớn rồi, mắng như vậy có tác dụng không? Càng mắng càng không về nhà, phản tác dụng rồi. Vì vậy, chúng ta làm bất cứ việc gì phải xem kết quả như thế nào. Nếu hiệu quả không tốt thì phải nhanh chóng thay đổi phương pháp và thái độ ngay. Trần Thế Ân liền nói với anh cả rằng: “Anh à! Anh để em thử xem”.

Bắt đầu từ ngày hôm đó, ngày nào Trần Thế Ân cũng đứng ở cửa để đợi người em trai về. Đồng hồ đã điểm mười giờ, rồi mười một giờ. Thời gian này rất quan trọng, chúng ta phải kìm cơn giận xuống. Nếu không kìm được cơn giận: “Sao vẫn chưa thấy về?”, có thể quý vị vừa nhìn thấy em trai thì cơn giận liền nổi lên. Vì thế, chúng ta vừa mới nói, khuyên người phải có sự chuẩn bị rất quan trọng là tính nhẫn nại. Đợi đến mười một giờ đêm, mười hai giờ đêm, cuối cùng em trai cũng về. Không đợi em trai bước vào đến cửa, ông trực tiếp bước đến nắm tay em trai ông và nói: “Em à! Bên ngoài trời rất lạnh, em có thấy lạnh không?”. Sau đó dắt tay em vào nhà, vừa đi vừa nói: “Em chắc là đói lắm rồi, để anh bảo chị dâu nấu mì cho em nhé!”. Ông dắt em trai vào nhà, rồi tự tay đóng cửa lại. Ông đã kiên trì như vậy vài hôm. Sau đó, em trai ông từ từ trở về nhà ngày càng sớm hơn. Đương nhiên khi em trai ông đã sinh hoạt trở lại bình thường, người làm anh phải tiến thêm một bước, đó là đem giáo huấn Thánh Hiền dạy cho người em, vì người em cũng cần có nhân sinh quan đúng đắn thì mới có thể tạo nên cuộc sống tốt đẹp được. Và điều quan trọng nhất là Trần Thế Ân không dùng lời nói để dạy, mà đã dùng tấm lòng chân thành, dùng sự quan tâm, dùng thân giáo của ông nên đã giành lại được tình cảm của em ông. Đây là sự khuyên can giữa anh em với nhau.

Vào triều Hán có người học trò tên là Trịnh Quân. Anh trai của ông làm huyện lệnh, thường hay nhận hối lộ của người khác. Ông nhìn thấy nên trong lòng rất sốt ruột: “Anh của mình tiếp tục nhận hối lộ như vậy thì sớm muộn gì cũng sẽ bị bại lộ. Làm sao khuyên đây? Anh ấy lại là anh mình”. Quý vị bằng hữu suy nghĩ xem mình có phương pháp giống như Trịnh Quân không nhé!

****************

Đệ Tử Quy giảng giải– Con Đường Đạt Đến Nhân Sinh Hạnh Phúc (tập 14)

Người giảng: Thầy Thái Lễ Húc

Giám định: Lão Hòa thượng Tịnh Không

Giảng ngày: 15/02/2005

Cẩn dịch: Ban phiên dịch Tịnh Không Pháp Ngữ

Giám định phiên dịch: Vọng Tây Cư Sĩ

Biên tập: Ban biên tập Tịnh Không Pháp Ngữ